Wat is de onbalansmarkt en waarom is deze belangrijk?
Deze verschillen kunnen ontstaan door onvoorziene omstandigheden, zoals een onverwachte storing in een elektriciteitscentrale of een plotselinge stijging in het energieverbruik. In zulke situaties moet onmiddellijk extra elektriciteit worden geleverd of juist worden afgeschakeld om het evenwicht in het net te herstellen.
Vraag en aanbod: de sleutel tot balans
Het functioneren van de onbalansmarkt is sterk afhankelijk van het nauwkeurig afstemmen van vraag en aanbod. Voor energieproducenten en -leveranciers is het van groot belang om hun productie- en leveringsplannen zo goed mogelijk in lijn te brengen met de werkelijke vraag naar elektriciteit.
Een slechte afstemming kan niet alleen hoge kosten met zich meebrengen, maar ook de stabiliteit van het elektriciteitsnet in gevaar brengen. Om deze afstemming te verbeteren, maken bedrijven gebruik van prognosetools (forecasting).
Deze tools helpen om de elektriciteitsvraag en -aanbod nauwkeurig te voorspellen. Daarnaast zetten ze flexibiliteitsmechanismen in, zoals reservecentrales, die snel kunnen worden opgestart om onbalans te corrigeren.
De impact van hernieuwbare energiebronnen
De opkomst van hernieuwbare energiebronnen, zoals wind- en zonne-energie, heeft een ingrijpende invloed op de werking van de onbalansmarkt in België. In tegenstelling tot traditionele energiebronnen zijn hernieuwbare bronnen sterk afhankelijk van weersomstandigheden, wat hun productie minder voorspelbaar maakt. Deze onvoorspelbaarheid kan leiden tot grotere schommelingen en onbalans in het elektriciteitsnet.
Onbalans ontstaat wanneer vraag en aanbod op de energiemarkt niet in evenwicht zijn. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer het onverwachts zonnig is en er meer zonne-energie wordt geproduceerd dan nodig is. In zulke situaties kan er een overschot aan energie ontstaan, wat in theorie kan leiden tot negatieve energieprijzen: je krijgt dan als afnemer zelfs geld om stroom af te nemen.
Het omgekeerde kan echter ook gebeuren. Slechte weersomstandigheden of technische storingen in productiefaciliteiten kunnen leiden tot een tekort aan energie, waardoor de daadwerkelijke energieprijs aanzienlijk stijgt.
De onbalansmarkt biedt een manier om dit evenwicht in de energiemarkt te herstellen. In tegenstelling tot de EPEX day-ahead-markt, die op basis van voorspellingen werkt, reageert de onbalansmarkt in realtime. Elk kwartier wordt de balans tussen vraag en aanbod opnieuw beoordeeld en gecorrigeerd.
Hoe werkt de onbalansmarkt?
In België wordt de onbalansmarkt beheerd door Elia, de beheerder van het hoogspanningsnet. Wanneer een onbalans optreedt, kunnen energieleveranciers energie aanbieden of afnemen via de onbalansmarkt om de situatie te corrigeren.
De prijzen op deze markt worden bepaald door vraag en aanbod en kunnen sterk fluctueren. Tijdens perioden van onbalans kunnen deze prijzen aanzienlijk hoger of lager liggen dan de reguliere elektriciteitsprijzen, wat financiële risico’s met zich meebrengt voor leveranciers die hun productie- en leveringsplannen niet nauwkeurig hebben afgestemd.
Het doel: stabiliteit waarborgen
Het hoofddoel van de onbalansmarkt is het minimaliseren van onbalans en het waarborgen van de stabiliteit van het elektriciteitsnet. Dit is essentieel voor een betrouwbare energievoorziening en het voorkomen van grootschalige storingen.
Tegelijkertijd biedt de onbalansmarkt een financiële prikkel voor energieproducenten en leveranciers om hun plannen zo nauwkeurig mogelijk te maken en te investeren in technologieën die helpen om flexibel en snel op veranderingen te reageren.
Met de groei van hernieuwbare energiebronnen en de bijbehorende uitdagingen zal de onbalansmarkt een steeds belangrijkere rol blijven spelen in de transitie naar een duurzamer energiesysteem.
